η τέχνη της φωτογραφίας

Κουβέντα να γίνεται για τη φωτογραφία.

Το τελευταίο τεύχος του περιοδικού «φωτογράφος» περιέχει μια θαυμάσια συλλογή απόψεων και ιδεών σχετικά με το ύφος και το στυλ των φωτογράφων. 
Πρόκειται για συλλεκτική έκδοση σε πολύ καλό χαρτί, με απόψεις από πολλούς και καλούς φωτογράφους, θεωρητικούς και ιστορικούς.

Σας προτείνω να μη το χάσετε γιατί δεν θα βρείτε ξανά τόση  πραγματικά αξιόλογη γνώση συγκεντρωμένη σε ένα έντυπο.

Η δική μου άποψη.
Κάθε βράδυ που δεν έχω τι να κάνω, ανατρέχω σε συλλογές με φωτογραφίες δικές μου, ξένων, μεγάλων φωτογράφων, μικρών φωτογράφων, γνωστών και άγνωστων, ιστορικά αρχεία κλπ που έχω σε ψηφιακές συλλογές.

Έχω συγκεντρώσει και πολλές μονογραφίες σε βιβλία και εκδόσεις, γιατί όπως και να το κάνουμε, άλλο πράγμα είναι η εκτύπωση.

Αν και έχω βασικές αντιρρήσεις για τη διάδοση των φωτογραφιών  μέσο της τυπογραφίας (300dpi), εν τούτοις, δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αποκτηθεί μια καλή και οικονομική επαφή με την εκτύπωση των φωτογραφιών και κάποιες συλλογές.

Βλέπω λοιπόν κάποιες φωτογραφίες και αμέσως θυμάμαι-αναγνωρίζω ποιος τις έχει τραβήξει.

Βλέπω και άλλες που είναι αδύνατο να βρω κάποιο σημείο αναφοράς για να οδηγηθώ στο ποιος τις τράβηξε. Αν όμως τις έχω προσέξει κατά καιρούς και μου έχουν αρέσει, αργά, η γρήγορα τις συνδέω με τους δημιουργούς με μεγάλη ευστοχία ως προς την αναγνώριση.

Οι φωτογραφίες των μεγάλων φωτογράφων, γίνονται ανεξίτηλες αναμνήσεις  χάρη σε πολλαπλές αξίες και χάρες των έργων τους που εξαρτώνται άμεσα και από την εποχή που έγιναν.

Δηλαδή πάντα θα μετράει και ο πρωτοπόρος τεχνίτης, η θεματολογία του, το προσωπικό στυλ, αν έχει, τα έργα και οι ιδέες που είχε, τα διαθέσιμα μέσα, για την εποχή που τα είχε.

Υπάρχουν φωτογράφοι που "εργάστηκαν" για πολλές ιστορικές εποχές και με πλήθος από υλικά,  δοκίμασαν τη διαθέσιμη τεχνολογία, από το ξεκίνημα της φωτογραφικής εποποιίας. Άλλοι πάλι, νεώτεροι, ελάχιστα έχουν ασχοληθεί με το λιθογραφικό, το ασπρόμαυρο, τη καθαρή φωτογραφία σε φιλμ, τα διάφορα ειδικά φιλμ, τις εμφανίσεις, τα χαρτιά, καθώς η ψηφιακή τεχνολογία τα άφησε στο περιθώριο. Το υψηλό κόστος τα έκανε ξεπερασμένα και τη χημική φωτογραφία των αλάτων ένα ακριβό χόμπι.

Ωστόσο, εδώ και καιρό και κυρίως σήμερα, πάνω από όλα, μου είναι παγερά αδιάφορα το στυλ, η τεχνολογία, τα εφέ, η τεχνική, οι θεωρίες, το concept, το ύφος, οι κανόνες, η θεματολογία. Με απασχολεί μόνο το αποτέλεσμα.

Αν αναρωτιέστε τι με ενδιαφέρει όταν βλέπω μια φωτογραφία, θα πρέπει να ξεκαθαρίσω πως είτε τη βλέπω μέσα από το σκόπευτρο, είτε τυπωμένη, είτε στην οθόνη, αυτό που με ενδιαφέρει είναι:

Είναι όμορφη φωτογραφία;

Είναι εντελώς προσωπική υπόθεση τι είναι όμορφο και τι όχι. Αλλά μην ψάχνετε στο βάθος του μυαλού μου για το τι θεωρώ όμορφο γιατί δεν θα βρείτε άκρη καθώς λειτουργεί εντελώς χαοτικά, παρορμητικά και από ένστικτο.

Μου δείχνει η φωτογραφία τι είδε ο φωτογράφος; Είναι μια πολύ καλή αρχή! Τις περισσότερες φορές αυτό μου αρκεί.

Δεν έχει σημασία για εμένα τι θεωρεί όλος ο άλλος κόσμος ως «ωραίο» ή «άσχημο».

Βλέπω πραγματικά κάτι που με ενδιαφέρει; Που με συγκινεί αισθητικά;

Είναι φωτογραφία;

Έχει καταγράψει όμορφο φως; φόρμες;

Υπάρχει και θέμα; Γεωμετρία; Σύνθεση που δεν είναι κραυγαλέα; Περιεχόμενο; Συνδέονται όλα αυτά σε ένα σύνολο που δεν μπορείς να κόψεις ή να αγνοήσεις το ελάχιστο; Έχει καλώς. Πολύ καλώς μάλιστα.

Ή μήπως αυτή η φωτογραφία είναι ακόμη μια μορφή ζωγραφικής με τη βοήθεια του φωτογραφικού μέσου; Οπότε μιλάμε για άλλο είδος και όχι φωτογραφία.

Είναι ανάγκη λοιπόν να ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα για να έχουν ονόματα με αξία τα έργα μας. Δεν είναι πρέπον ούτε αποδεκτό ο καθένας να μας καθηλώσει με ότι δηλώσει και όλοι να καθόμαστε ως χάνοι με τα στόματα ανοιχτά μπροστά στις μπούρδες με στυλ και ύφος μεγατόνων, και να λέμε:

-«κοίτα τι έχει κάνει ο άνθρωπος»!

-Σιγά μη σκίσετε το καλσόν!

Θα είμαι απόλυτος, είμαι αυτοδίδακτος φωτογράφος, έχω επηρεαστεί λίγο, έως πολύ από όλους  τους φωτογράφους και κινηματογραφιστές και είναι επόμενο να μην έχω αντιγράψει εντελώς κανενός το ύφος και το στυλ ή τη θεματολογία. 
Θα έλεγα ότι έχω πάρει λίγο από όλους, αλλά πάλι αυτό δεν φαίνεται με επάρκεια και διαύγεια στις δικές μου φωτογραφίες.

Εγώ, απλά έπαιρνα μια μηχανή 35 χιλιοστών με ένα φακό σταθερό στην αρχή και μετά ένα μικρό ζουμ και έβγαινα έξω έχοντας αδειάσει από το μυαλό μου τα πάντα.

Καμιά σκέψη, μόνο το κάδρο, μόνο όσα χωρούσε το σκόπευτρο, μόνο φως και σκιές. Ονειρευόμουν ξύπνιος!

Κατά καιρούς:

Επέλεξα κάποια φιλμ με μεγάλη τονική αντίθεση,

κατά καιρούς έφτιαξα δικές μου εμφανίσεις για να έχω ειδικά αποτελέσματα, 
κατά καιρούς φωτογράφιζα μόνο με ευρυγώνιο φακό,

επέλεξα για κάποιο διάστημα μια φτηνή μηχανή μισού καρέ (72 στάσεις σε φιλμ 35 χιλιοστών) και φιλμ 400 ISO τραβηγμένο στα 800. Αποτέλεσμα; Τρομακτικός κόκκος από το 13Χ18!

Έκανα για ένα διάστημα λήψεις μόνο με υπέρ-τηλεφακούς.

Δοκίμασα διάφορες φόρμες-φορμά αλλά το βασικό και αγαπημένο μου ήταν και είναι το 24Χ36. 
Μετά πέρασα στο 6Χ7 και στο 10Χ12,5, και τέλος στο 4/3. 
Το τετράγωνο 6Χ6 το χρησιμοποίησα πολύ λίγο συγκριτικά με το 24Χ36 και το 6Χ7. 
Αυτό είναι μια άρνηση φόρμας σίγουρα, δεν μου πήγε ποτέ, αλλά το έψαξα.

Όλα αυτά είναι φόρμες και στυλ, και  ύφος;Ναι αλλά ποτέ δεν άφησα να με πνίξουν.

Και λοιπόν τι έγινε; Δοκιμές ήταν, και παιχνίδι με το μέσο, και έρευνα για να δω πως θα βγει στη φωτογραφία αυτό που είδα! Τίποτα άλλο.

Τα άλλα, ήρθαν μετά στο σκοτεινό θάλαμο, με επιλογή καρέ και τύπωμα με επιλογή τονικότητας. Σπάνια έκοβα θέμα από τα φιλμ.

Αυτοδίδακτος, μα πάνω από όλα, είναι τα 50 χρόνια ασχολίας με τη φωτογραφία, με τις δικές μου, αλλά και με τις φωτογραφίες άλλων που θα ήθελα, θα ήμουν υπερήφανος να τις έχω κάνει εγώ.

Είμαι τύπος που θυμάται φωτογραφίες. Απολαμβάνω να βλέπω φωτογραφίες. Μου αρέσει πολύ να βλέπω τι έχουν δει και οι άλλοι φωτογράφοι. Αρκεί να είναι φωτογραφίες δίχως δικαιολογίες και φλυαρίες του τύπου:

«ήθελα να ερευνήσω τα όρια του μέσου και τις δυνατότητες του στυλ».
Αντιπαθώ τις δικαιολογίες για τους λόγους που τράβηξα μια φωτογραφία. Δείτε τη και αφήστε τη φαντασία και την αισθητική σας να τα βγάλουν πέρα.

Αν η αναζήτηση του θαύματος του φωτός είναι στυλ και θεματολογία, τότε ναι τα έχω, αλλά δεν δεσμεύομαι ποτέ από αυτά σε σημείο να μη πάρω μια φωτογραφία γιατί είναι κάτι διαφορετικό από αυτό.

Αν η αναζήτηση της ομορφιάς της φύσης είναι στυλ και θεματολογία και ύφος, και περιεχόμενο, τότε ναι, τα έχω, νομίζω.

Αλλά ποτέ δεν θα άφηνα τη λήψη για άλλη φορά ενός θέματος με ερωτηματικά ίσως ως προς την αξία του για αργότερα. Κι ας λένε πως δεν είναι τέχνη η φωτογραφημένη ομορφιά της φύσης. Τουλάχιστον είναι μια θαυμάσια φωτογραφική ανάμνηση και αξίζει να ζει κανείς με όμορφες αναμνήσεις.

Ίσως με τη λογική αυτή η φωτογραφία μου να καταλήγει ως μια καθαρά προσωπική τέχνη, αλλά τι σημασία έχει αν επιτρέπει πολλαπλές θεάσεις; Κι ας μην είναι κατανοητές και αισθητικά αποδεκτές καθολικά από το κοινό. Αρκούν ένας, ή δυο καλοί θεατές!

Γιατί τάχα είναι απόλαυση μόνο το διάβασμα, ή ακρόαση μουσικής, η όπερα, το θέατρο;

Είναι δύσκολη και εξαντλητική υπόθεση η αναζήτηση, το κυνήγι αξιόλογων φωτογραφιών. Σπάνια ο φωτογράφος θα νοιώσει γεμάτος μετά από μερικές ώρες δημιουργικής φωτογράφησης, και αν έχει και λίγη τύχη.

Για να ξεκαθαρίσουμε ένα πράγμα μια για πάντα, καμιά φωτογραφία δεν μπορεί να μιλήσει, να αρθρώσει λόγο, να πει κάτι. Μια φωτογραφία μπορεί μόνο να δείξει τι είδε ο φωτογράφος, κάποια στιγμή, στο χώρο και στο χρόνο που του δόθηκε με αντάλλαγμα τη ζωή του.

Κάθε προσπάθεια να γίνει κάποιος γνωστός άμεσα και γρήγορα χάρη στο περιεχόμενο, το ύφος, και στο στυλ αποσκοπεί στην πρόκληση ενδιαφέροντος από τα ΜΜΕ και το κοινό που επισκέπτεται τις εκθέσεις. Αυτό ισχύει κυρίως για τους εικαστικούς. Η φωτογραφία ατυχώς από καιρό έγινε imaging,  αν σας διαφεύγει.

Όταν όμως έχεις εργαστεί πολύ, όλα έρχονται μόνα τους. Και η μετά θάνατο αναγνώριση από τα ΜΜΕ αποσκοπεί κυρίως στην εμπορική υπεραξία των έργων των δημιουργών.

Αν κάποιος λοιπόν θέλει πραγματικά να πει οτιδήποτε, μπορεί να το γράψει, ή να μιλήσει. 
Μπορεί μια φωτογραφία να ισούται με χίλιες λέξεις (φιλολογικό εύρημα είναι), αλλά θα μπορούσα εγώ να γράψω ολήκληρο βιβλίο! 
Το ανάποδο, δεν ισχύει και κάθε λόγος, ακόμη και η λεζάντα, είναι μια οριστική ταφόπλακα στην αξιόλογη φωτογραφία που περιορίζει την αισθητική της προσέγγιση!
Υπάρχει και το PowerPoint για όσους δεν κρατιούνται να πουν κάποια πράγματα. Υπάρχει και το μπλογκ, το φατσαμπούκι και τα άλλα κοινωνικά μέσα...

Το τεύχος αυτό του περιοδικού του φωτογράφου πραγματικά ήταν μια έκπληξη. Οι ελεύθερα διατυπωμένες, ειλικρινείς  απόψεις και σκέψεις των αξιόλογων φωτογράφων αφήνουν όλους εμάς να κρίνουμε και να αφομοιώσουμε μια γνώση που έγινε κτήμα των ανθρώπων που αγαπάνε τη φωτογραφία, και δεν είναι απλή φιλολογία.

Άποψή μου είναι αυτή.

Γιάννης Γλυνός